Monografia Gdyni, to nowa seria publikacji Muzeum Miasta Gdyni oraz Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego, zainicjowana przez nasze Muzeum w związku z koniecznością kompleksowego ujęcia przeszłości Gdyni w postaci książkowej.
Wiedząc, że od wydania Dziejów Gdyni, jedynej dotąd pracy monograficznej, minęło ponad 40 lat oraz mając świadomość dezaktualizacji jej treści, a także zmiany zainteresowań czytelniczych, postanowiliśmy podjąć wyzwanie opisania historii Gdyni. Zaobserwowaliśmy narastającą potrzebę korzystania z merytorycznych „sprawdzonych” opracowań, które jednocześnie byłyby – jak pozostałe publikacje Muzeum – atrakcyjne wizualnie i przystępne w odbiorze. Połączenie rzetelnego treścią wnętrza z nieszablonową formą stało się dla nas priorytetem. Kolejnym jest upowszechnianie wiedzy o naszym mieście w sposób, który pozwoli na dotarcie do szerokiego, a nie wyłącznie specjalistycznego grona odbiorców. Trzeci to zainteresowanie różnymi dziedzinami nauki, głównie humanistycznymi, i zachęta do dalszych, być może wspólnych badań nad Gdynią, jej przeszłością i dziedzictwem, ale również nad miastem obecnym i przyszłym. W opinii profesora Tomasza Krzemińskiego: Gdynia stanowi oryginalne zjawisko w ogólnonarodowej historii i kulturze, fenomen godny podjęcia szerokich badań i rozpowszechnienia ich wyników w formie nowoczesnych i wzbudzających zainteresowanie publikacji. Właśnie w tym kierunku zmierzamy.
Dla serii przygotowaliśmy kilka uniwersalnych pytań, na które będziemy – na ile zachowane źródła na to pozwolą – odpowiadać w kolejnych tomach. Skąd przybyli i kim byli mieszkańcy tego obszaru, później wsi i w końcu miasta; jak wyglądało ich życie i otoczenie; czym się trudnili; czy i jak się uczyli; czym było dla nich morze? Opracowując materiał i przygotowując publikacje pod tym kątem, spojrzymy na Gdynię z innej perspektywy i również w nowy sposób pokażemy jej przeszłość. Proces wymaga zaangażowania kilkudziesięciu naukowców, rozpoczęcia szczegółowych kwerend w Polsce i poza jej granicami, dogłębnej analizy materiałów i wyciągnięcia z nich wniosków, a następnie przygotowania przyjaznych w odbiorze tekstów, które utrzymają przy tym aparat naukowy – przypisy i bibliografię. Pozwoli to na podejmowanie dalszych badań kierunkowych i poszerzanie stanu naszej wiedzy o przeszłości Gdyni. Dążymy do tego, aby po wydaniu pierwszej serii publikacji powstała synteza – spójne i całościowe spojrzenie na historię miejsca. Do tego potrzeba jednak wielu lat pracy na źródłach, redaktorów i autorów, których zespół sukcesywnie kompletujemy. Niektóre okresy, jak długi wiek XIX czy lata Polski Ludowej wymagają opisania od nowa, a w części aspektów praktycznie od zera. Z tym również się zmierzymy. Nad projektem czuwa Komitet Redakcyjny Muzeum Miasta Gdyni składający się z doświadczonych przedstawicieli kilku dyscyplin i reprezentujących różne uczelnie, gremia i środowiska naukowe. Pozwala to na utrzymanie różnorodności i interdyscyplinarności naszego spojrzenia. W skład Komitetu wchodzą: dr Sylwia Bykowska (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk), profesor Małgorzata Dymnicka (Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej), dr Joanna Kamień (Dyrektor – Redaktor Naczelny Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego), profesor Arnold Kłonczyński (Prorektor ds. Kształcenia i Studentów Uniwersytetu Gdańskiego), profesor Tomasz Krzemiński (Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu), Marzena Markowska (Zastępca dyrektora Muzeum Miasta Gdyni), profesor Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk (Dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk), dr Tomasz Rembalski (Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego; Instytut Kaszubski w Gdańsku), dr Ewa Siwek (Dział Wydawnictw Muzeum Miasta Gdyni), profesor Tadeusz Stegner (Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego), dr Marcin Szerle (Ośrodek Badań nad Gdynią Muzeum Miasta Gdyni). Recenzentem tomu jest profesor Waldemar Ossowski (Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego; Muzeum Gdańska).
W serii ukażą się między innymi:
- Niepoznana. Gdynia i okolice do XII wieku
- Zapisana. Gdynia średniowieczna i nowożytna
- Przyciągająca. Gdynia na drodze ku letnisku
- Symboliczna. Międzywojenna Gdynia – dzieło wspólne
- Heroiczna. Gdynia w latach II wojny światowej
- Niezwykła. Portowa Gdynia otwarciem na świat
- Odważna. Gdynia w opozycji do trudnej rzeczywistości
- Dynamiczna. Gdynia okresu transformacji
Tomy nie będą wydawane w kolejności zgodnej z chronologią epok, ale stosownie do postępu stanu badań. W 2025 roku planujemy opublikować wojenne losy Gdyni, a rok później – na stulecie miasta – wydać książkę dotyczącą jakże istotnego okresu międzywojennego.
Rozpoczynamy Niepoznaną. Archeologia i Gdynia nie są ze sobą powszechnie kojarzone, ale książką udowadniamy, że idą w parze. Wydawnictwo przybliża najdawniejsze okresy dziejów – pierwszych przybyszów i osadników na tych terenach oraz ich następców do czasów średniowiecza. Tym samym ukazuje mało dotąd poznaną i upowszechnioną część naszej wspólnej przeszłości. Charakteryzując warunki naturalne i szatę roślinną, pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć, co kierowało pionierami pradziejów, kiedy decydowali się na zamieszkanie na obszarze dzisiejszej Gdyni. Publikację opracowało grono doświadczonych i uznanych badaczy: dr Mateusz Cwaliński (Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego), Karol Dzięgielewski (Uniwersytet Jagielloński), Mirosław Fudziński (emerytowany pracownik Muzeum Archeologicznego w Gdańsku), dr Piotr Fudziński (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku), Leszek Jurys (Państwowy Instytut Geologiczny ‒ Państwowy Instytut Badawczy), Danuta Król (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku), prof. Małgorzata Latałowa (Wydział Biologii Uniwersytetu Gdańskiego), dr Anna Pędziszewska (Wydział Biologii Uniwersytetu Gdańskiego), dr Anna Strobin (Wydział Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego), prof. Szymon Uścinowicz (Instytut Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk), dr Sławomir Wadyl (Uniwersytet Warszawski).
Od 7 grudnia książka jest dostępna do nabycia w sklepie Muzeum Miasta Gdyni przy ul. Zawiszy Czarnego 1, online na www.sklep.muzeumgdynia.pl oraz na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego – wydawnictwo.ug.edu.pl/sklep-online